Op Utrecht Centraal en langs de ring van Utrecht is als onderdeel van de campagne #EchtMannelijk sinds kort een scherm te zien met de lichtgevende tekst: ‘vraag eens aan een vrouw, hoe vaak zij zich onveilig voelt’. De tekst nodigt mannen uit stil te staan bij de dagelijkse realiteit en ervaringen van vrouwen met (seksueel) grensoverschrijdend gedrag door mannen. Ook de vandaag gelanceerde publiekscampagne vanuit het Nationaal Actieprogramma Aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld luidt: ‘Man, zeg er wat van!’.
In de recent opgelaaide publieke discussie over femicide, geweld en seksueel grensoverschrijdend gedrag tegen vrouwen, valt op dat steeds vaker de oproep klinkt aan mannen tot zelfreflectie, waaronder ook bewustwording te creëren over de mogelijk schadelijke effecten van het soort ‘grappen’ of opmerkingen die zij onderling bezigen. Het idee hierachter is dat ook de zogenoemde locker room talk, vaak gerechtvaardigd vanuit de gedachte ‘boys will be boys’, bij kan dragen aan een klimaat waarin seksisme genormaliseerd wordt.
Normen zijn vaak zo ingebed, dat wij ze niet meer bevragen. Neem de babyverschoonplek die voorheen voornamelijk te vinden was op de vrouwen-wc. Het lijkt misschien onschuldig, maar zegt iets over de maatschappelijke norm die daar kennelijk aan ten grondslag ligt: dat vrouwen de luiers verschonen (en mannen klaarblijkelijk niet). Dat vrouwen het kind verzorgen of – meer algemeen – zorgzamer zijn dan mannen. Andersom kan er door genderrollen een grote druk op mannen liggen om ‘de heer des huizes’ of kostwinner te zijn. Zelfs uit onze taal, in termen als ‘verman jezelf’, blijken ideeën over mannelijkheid en vrouwelijkheid en wie al dan niet gevoel zou mogen tonen.
Als we normen niet durven te bevragen, blijven ze bestaan. Hoe schadelijk dergelijke normen over mannelijkheid en vrouwelijkheid kunnen zijn, bleek onlangs uit een aflevering van First Dates die viraal ging. In deze aflevering achtte een jonge mannelijke deelnemer Davey het onmogelijk dat zijn vrouwelijke date Alanah even veel of – laat staan meer – ambitie of inkomen zou hebben dan hij. Toen zij daar weerwoord op wilde geven, stond hij daar niet voor open. Dit toont hoe diepgeworteld bepaalde denkbeelden over vrouwelijkheid en mannelijkheid kunnen zijn, zeker als zij vaak genoeg worden uitgedragen dat (jonge) mannen erin gaan geloven.
Een maatschappelijk probleem als geweld tegen vrouwen ontstaat niet in een vacuüm, en vrouwonvriendelijke opmerkingen kunnen worden gezien als onderdeel van een cultuur waarbinnen geweld en grensoverschrijdend gedrag tegen vrouwen – makkelijker – kan voortbestaan of minder serieus wordt genomen.[1] Het is wellicht menselijk een onschuldige grap niet te (willen) (h)erkennen als onderdeel van een breder maatschappelijk probleem. Dat vraagt zelfreflectie, naar elkaars en eigen gedrag durven kijken en elkaar durven aanspreken als ‘mannenpraat’ of ‘grapjes’ te ver gaan. In mogelijk onschuldig bedoelde opmerkingen, kunnen schadelijke normen gevormd of bevestigd worden. Maar, door in de omgang met elkaar die normen te blijven bevragen, ontstaat ook ruimte voor verandering.
Ook in organisaties, kunnen normen erin slijten. Grensoverschrijdend gedrag vindt vaak niet plaats van de ene op de andere dag. De eerste opmerking wordt gemaakt, daar wordt niet (adequaat) op gereageerd, de ander kan verder gaan en het wordt – zowel voor degene aan wie het gericht is als omstanders – steeds moeilijker de ander aan te spreken. Vervolgens lijkt het algemeen geaccepteerd, zelfs als niet iedereen het er mee eens is. Juist daarom is het zo belangrijk je uit te spreken, ook als omstander.
Bij BING moedigen we iedereen binnen organisaties aan de dialoog te voeren: op open en respectvolle wijze het gesprek met elkaar aan gaan. Gedrag bespreekbaar maken en elkaar durven aanspreken is makkelijker gezegd dan gedaan, maar wel nodig om – indien gewenst – een cultuurverandering teweeg te brengen. Niet om de ander te veroordelen, maar wel om bij te dragen aan een gelijkwaardige maatschappij, waar zowel vrouwen als mannen profijt van hebben.
[1] Uit de wetenschappelijke literatuur blijkt een verband tussen het aanhangen van seksistische waarden en het vertonen van seksueel grensoverschrijdend gedrag jegens vrouwen; zie bijvoorbeeld: Linking Ambivalent Sexism to Violence-Against-Women Attitudes and Behaviors: A Three-Level Meta-analytic Review | Sexuality & Culture ; Traditional masculinity and male violence against women: A meta-analytic examination.
